مرورگر کامپیوتر خود را باز می‌کنید. آدرس را وارد می‌کنید و با یک صفحه ورود مواجه می‌شوید. بعد از وارد کردن اطلاعات حساب کاربری خود، یک نرم‌افزار آنلاین جلوی روی شما ظاهر می‌شود. این همان چیزی است که نرم‌افزار ابری نامیده می‌شود؛ یعنی نرم‌افزاری که به جای آنکه بر روی کامپیوتر شخصی یا سرورهای سازمان‌‌تان نصب شود، در هر جایی و در هر زمانی با اتصال به اینترنت، به آن دسترسی دارید.
همه‌ی ما در زندگی خود با نرم‌افزارهای ابری سر و کار داریم. پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و واتس‌اپ، سرویس‌های ایمیل مانند جیمیل، نرم‌افزارهای کار تیمی مانند ترلو و لیمو به عنوان نرم‌افزار ارتباط تیمی، همگی نرم‌افزارهای ابری به شمار می‌روند. «نرم‌افزار به عنوان خدمت» یا Software As A Service یا SaaS نام دیگر این سرویس‌ها است.
این همان چیزی است که نرم‌افزار ابری نامیده می‌شود. یعنی نرم‌افزاری که به جای آنکه آن را بر روی کامپیوتر شخصی یا سرورهای سازمان خود نصب کنید، در هر جایی و در هر زمانی با اتصال به اینترنت، به آن دسترسی دارید.
سال‌ها است که نرم‌افزارهای ابری یکی از روندهای اصلی فناوری هستند و به انتخاب اول شرکت‌ها و سازمان‌ها در کشورهای توسعه‌یافته تبدیل شده‌اند. اگرچه سازمان‌ها و شرکت‌های ایرانی هنوز به خوبی با این روند همراه نشده‌اند، اما می‌توان انتظار داشت که دیر یا زود موج استفاده از نرم‌افزارهای ابری، سازمان‌های ایرانی را نیز فرا گیرد.
در این مقاله، در مورد مزایای استفاده از نرم‌افزارهای ابری برای سازمان‌ها و شرکت‌ها در مقابل راهکارهای استقرار محلی (on-premises) – که به معنی استقرار سیستم‌های نرم‌افزاری در زیرساخت داخلی یک سازمان است. – صحبت خواهم کرد:
مزایای استفاده از نرم‌افزارهای ابری
۱- قیمت و سرمایه‌گذاری اولیه
نرم‌افزارهای ابری نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه ندارند. این نرم‌افزارها دارای قیمت‌گذاری‌های منعطف مانند پرداخت اشتراک هستند. کافی است اشتراکِ استفاده از نرم‌افزار را برای سازمان خود بخرید و شروع به استفاده از آن کنید. هر زمان هم خواستید پرداخت اشتراک را متوقف کنید و به استفاده از نرم‌افزار پایان دهید.
در مقابل، شما برای راه‌انداختن یک نرم‌افزار نصبی در سازمان خود، نیاز به خرید لایسنس استفاده از نرم‌افزار (معمولا با قیمت‌های بالا) و فراهم‌کردن سخت‌افزار و سرورهای مورد نیاز دارید و پیش از شروع کار با نرم‌افزار باید این سرمایه‌گذاری‌ها را انجام دهید. به عبارت دیگر، استقرار محلی نرم‌افزار در سازمان نیاز به تامین نقدینگی زیاد پیش از شروع کار دارد. در حالی که شروع کار با نرم‌افزارهای ابری نیاز به نقدینگی زیادی ندارد.
نمودار زیر هزینه‌های پنهان استقرار محلی را در مقایسه با نرم‌افزار ابری به خوبی نشان می‌دهد:
۲- امنیت: آیا استقرار محلی واقعا امن‌تر است؟
یکی از باورهای سنتی در بین مدیران IT سازمان‌ها و شرکت‌ها و به خصوص سازمان‌های بزرگ، این است که استقرار محلی سیستم‌های نرم‌افزاری، امنیت بیشتری برای اطلاعات و داده‌های داخل این سیستم‌ها به ارمغان می‌آورد. اما واقعیت لزوما اینطور نیست. سازندگان نرم‌افزارهای ابری، به دلیل سرویس‌دهی به مشتریان مختلف با نیازهای امنیتی متفاوت، مکانیزم‌های امنیتی خود را مرتباً به‌روز نگه می‌دارند. آن‌ها برای جلوگیری از حملات امنیتی و از دست رفتن داده‌ها، از روش‌های مختلف پشتیبان‌گیری استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها معمولا از زیرساخت‌ها و مراکز داده‌ی معتبر که در برابر حملات امنیتی محک بیشتری خورده‌اند، استفاده می‌کنند.
در مقابل، زیرساخت‌ها و مراکز داده‌ی سازمان‌ها معمولاً تدابیر امنیتی به‌روزی ندارند. بسیاری از سازمان‌ها در مقابل حملات امنیتی شدیدا آسیب‌پذیر هستند و خطر از دست رفتن داده‌ها در آن‌ها بالا است.
استفاده از نرم‌افزارهای ابری، مسئولیت حفظ و تامین امنیت اطلاعات داخل نرم‌افزار را بر دوش تولیدکننده نرم‌افزار قرار می‌دهد اما استقرار محلی نرم‌افزار این مسئولیت را به سازمان یا شرکت خریدار منتقل می‌کند.
در یک نظرسنجی از شرکت‌های متوسط و بزرگ در آمریکا، نشان داده شد که ۶۴٪ از شرکت‌ها، راهکارهای ابری را امن‌تر از راهکارهای سنتی می‌دانند:
نتایج نظرسنجی در مورد امنیت راهکارهای ابری
۳- بهروزرسانی:
نرم‌افزارهای ابری، به‌روزرسانی‌های خود را همزمان و برای تمام کاربران و مشتریان ارائه می‌دهند. تناوب و سرعت بهروزرسانی در این نرم‌افزارها بالا است و معمولا کاربر با انتخاب یک دکمه و یا یکبار باز و بسته کردن نرم‌افزار، نسخه‌ی جدید را مشاهده می‌کند. معمولا بهروزرسانی این نرم‌افزارها هزینه‌ی جانبی مالی یا عملیاتی برای سازمان‌ها به همراه ندارد و بهروزرسانی به صورت خودکار انجام می‌شود.
اما بهروزرسانی نرم‌افزارهایی که به صورت محلی در سازمان‌ها مستقر می‌شوند، به اندازه‌ی نرم‌افزارهای ابری متناوب و سریع نیست. هر بهروزرسانی نیاز به آماده‌سازی عملیاتی از سمت سازمانِ خریدار و فروشنده‌ی نرم‌افزار دارد. بهروزرسانی ممکن است شامل هزینه‌ی مالی شود و هزینه‌های زمانی و عملیاتی آن برای خریدار حتمی است.
۴- مقیاس‌پذیری (Scalability):
نرم‌افزارهای ابری به نحوی از زیرساخت‌های ابری و سرورهای یکپارچه استفاده می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا زیرساخت لازم برای مشتریان خود را به اندازه‌ی نیاز آن‌ها فراهم کنند. بدین ترتیب به راحتی و با افزایش تعداد کاربران در سازمان مشتری، مقیاس‌پذیری نرم‌افزار نیز افزایش می‌یابد تا پاسخگوی توان پردازشی مورد نیاز باشد. هر زمان هم تعداد کاربران کاهش یابد، زیرساخت کم‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع کمک می‌کند که نرم‌افزارهای ابری در قیمت‌گذاری خود نیز انعطاف لازم را به خرج دهند.
اما افزایش یا کاهش مقیاس در نرم‌افزارهای نصبی بسیار دشوارتر است. معمولا سازمان‌ها مجبور می‌شوند تا برای پشتیبانی از افزایشِ نیاز به توان پردازشی، از همان ابتدای خرید نرم‌افزار، سخت‌افزاری قوی‌تر از نیاز معمول فراهم کنند. کاهش یا افزایش توان پردازشی و مقیاس‌پذیری، بعد از راه‌اندازی اولیه هم، همواره نیازمند صرف هزینه، زمان و انرژی از سازمان و کارکنان بخش‌های IT در سازمان است.
۵- درگیری‌های عملیاتی و پشتیبانی در سازمان:
استقرار یک نرم‌افزار در سرورهای داخلی یک سازمان، امکان‌پذیر نیست مگر با صرف وقت و انرژی از کارکنان بخش‌های مرتبط. از برقراری ارتباط متعدد با فروشنده‌ی نرم‌افزار تا تامین سخت‌افزار و زیرساخت شبکه مورد نیاز برای کار نرم‌افزار. هماهنگی‌های داخل سازمان و مابین مدیران و کارکنان سازمان هم لازمه‌ی حتمی استقرار یک نرم‌افزار در داخل سازمان است و فرآیندی انرژی‌بر محسوب می‌شود. زمانی که سازمان یک نرم‌افزار را در زیرساخت داخلی خود نصب می‌کند، ناچار است تا برای دسترسی به آن، آدرس اینترنتی جداگانه‌ای تعریف کند و اپلیکیشن موبایل جداگانه‌ای هم در اختیار کارمندان خود قرار دهد. در نتیجه سازمان باید مطمئن شود که تمام کارمندان خود می‌دانند که از کجا باید به سامانه دسترسی داشته باشند و چگونه می‌توانند اپلیکیشن آن را دانلود کنند. در حالی که اگر سازمان از یک نرم‌افزار ابری شناخته‌شده استفاده کند، کارمندان سازمان با یک جست و جو در اینترنت می‌توانند به سامانه و اپلیکیشن‌های مربوط به آن دسترسی پیدا کنند.
همه‌ی این موارد در کنار سربارهای دیگر عملیاتی، هزینه‌ی نصب و استقرار یک نرم‌افزار را در سازمان به مقدار قابل توجهی افزایش می‌دهند.
۶- وقتی از نرم‌افزار ابری استفاده می‌کنید، فرصت بهبود بیشتری به سازندگان نرم‌افزار می‌دهید:
استفاده از یک نرم‌افزار ابری، این فرصت را در اختیار سازندگان آن قرار می‌دهد تا بتوانند بازخوردها و مشکلات کارمندان یک سازمان را در کار با آن نرم‌افزار سریع‌تر شناسایی کرده، اقدام به بهبود محصول خود کنند. سازندگان نرم‌افزارهای ابری از ابزارهای تحلیلی با رعایت حریم خصوصی کاربران استفاده می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد نیازهای اصلی کاربران خود را شناسایی کنند و با سرعت پاسخ مناسب به آن نیازها را ارائه دهند.
در حالی که این فرصت در نرم‌افزارهای نصبی از سازندگان نرم‌افزار گرفته می‌شود و در نتیجه سازمان‌ها و شرکت‌های مشتری هم از سرعت پایین بهبود و پیشرفت سیستم نرم‌افزاری رنج می‌برند.
۷- و در نهایت؛ نمی‌توان از روند اصلی صنعت نرم‌افزار فرار کرد:
واقعیت این است که در سال‌های اخیر، عمده‌ی تولیدکنندگان معتبر نرم‌افزار در دنیا ارائه‌ی راهکارهای استقرار محلی خود را متوقف کرده‌اند و بیشتر محصولات خود را در قالب نرم‌افزارهای ابری ارائه می‌دهند. آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که راهکارهای ابری هم به نفع مشتریان و هم به نفع سازندگان است و به همین دلیل راهکارهای سنتی را کنار گذاشته‌اند.
استارتاپ‌ها و شرکت‌های نرم‌افزاری در ایران هم به تدریج در حال مهاجرت کامل محصولات خود به راهکارهای ابری هستند. بنابراین اگر می‌خواهید سازمان یا شرکت شما، از نرم‌افزارهای به‌روز و جدید استفاده کند و با آخرین فناوری‌های نرم‌افزاری کار خود را پیش ببرد، احتمالا چاره‌ای نخواهید داشت جز اینکه با روند نرم‌افزارهای ابری همراه شوید. دیر یا زود، زمانی فرا می‌رسد که عدم استفاده از نرم‌افزارهای ابری در یک سازمان، به معنی عدم بهره‌مندی از بهترین نرم‌افزارهای موجود در ایران و جهان خواهد بود.
یک مطالعه نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۰، علی‌رغم اینکه مخارج حوزه فناوری اطلاعات در شرکت‌ها ۸ درصد کاهش داشته است، اما مخارج مربوط به راهکارهای ابری ۶/۳٪ افزایش را تجربه کرده‌اند:
مخارج فناوری اطلاعات در ۲۰۲۰ و سهم ابر از آن‌ها
لیمو یک پیام‌رسان سازمانی/ تیمی است که راهکار اصلی آن ابری است. ما در لیمو، برای رفع نیاز کوتاه‌مدت سازمان‌های بزرگ و تا زمان ایجاد فرهنگ مورد نیاز برای استفاده از نرم‌افزارهای ابری، راهکار استقرار محلی نیز ارائه داده‌ایم. اما به دلایلی که گفتیم، برنامه‌ی میان‌مدت و بلندمدت لیمو اختصاص تمام توان و انرژی خود بر ادامه‌ی مسیر بر بستر فقط-ابری خواهد بود.
نسخه وب لیمو
برای استفاده رایگان از نسخه‌ی ابری لیمو کافی است به سایت لیمو سر بزنید.